Bij het lezen van Peachez, Een Romance valt een opmerkelijke gelijkenis op met een van de gedichten van E. E. Cummings. Zo komt de befaamde zin “want niemand zelfs de regen niet heeft zulke kleine handen” uit een van de gedichten van E. E. Cummings ook aan bod in het boek van Ilja Leonard Pfeijffer, zonder enige vermelding van bron of ‘oorsprong’. Om te oordelen of er sprake is van plagiaat of inspiratie, laten we aan u over.

Bibliografie

Bronnen

Pfeijffer, Ilja Leonard. Peachez, Een Romance: Roman. Amsterdam: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2017.

Cummings, Edward Estlin, en George James Firmage. Complete Poems, 1910-1962. Rev., corr., and expanded ed. containing all the published poetry. London: Granada, 1981.

Literatuur

–

In Roots  (1976) beschrijft Alex Haley de levensloop van zes generaties van zijn eigen familie. Beginnen doet hij bij zijn 18de-eeuwse voorvader Kunta Kinte uit Gambia die als slaaf naar Amerika werd gebracht. Het boek zette de slavernij, in het Amerika van de jaren ’70, opnieuw op de agenda.  Roots was razend populair en won de Pulitzerprijs. Al snel kwamen er echter ook twee plagiaataanklachten.

In april 1977 werd een eerste klacht ingediend door Margaret Walker Alexander. Zij beweerde dat Haley haar boek Jubilee had geplagieerd. In Jublilee beschrijft Alexander het leven van haar overgrootmoeder vóór, tijdens en na de burgeroorlog in Georgië. Alexander verloor de rechtszaak. De rechter vond de gelijkenissen tussen de twee boeken onbeduidend.

Een maand later legde ook Harold Courlander een klacht neer tegen Haley. Ook volgens hem was er sprake van plagiaat. Na onderzoek bleken er inderdaad opvallende gelijkenissen te zijn tussen Roots en Courlanders The African . Haley verwees daarbij naar studenten die hem tijdens zijn vooronderzoek verkeerde informatie zouden hebben doorgegeven. Het geschil werd in der minne geregeld. Roots bleef razend populair.

Bibliografie

Bronnen

Haley, Alex. Roots. Londen: Vintage, 1991.

Courlander, Harold. The African: A Novel. New York: Crown Publishers, 1967.

Literatuur

Dugdale, John. “Roots and the problem: the controversial history of Alex Haley’s book.” The Guardian. 09.02.2017. Https://www.theguardian.com/books/booksblog/2017/feb/09/alex-haley-roots-reputation-authenticity.

Lubasch, Arnold H. “‘Roots’ Plagiarism Suit Is Settled.” The New York Times. 15.12.1978. Http://www.nytimes.com/1978/12/15/archives/roots-plagiarism-suit-is-settled-roots-plagiarism-suit-is-settled.html.

In tegenstelling tot Fifty Shades of Grey is het wel overduidelijk dat Pride and Prejudice and Zombies fanfiction is. De titel van het boek laat niets aan de verbeelding over. Fanfiction is een genre dat wordt geschreven door fans van een boek, film, serie… die de personages van een oorspronkelijke verhaal  ‘lenen’ en op hun eigen manier verder uitwerken. Dit gebeurt aanvankelijk zonder het oog op winst en waarbij de verhalen gratis via het internet worden verspreid.

Net zoals Fifty Shades of Grey  werd Pride and Prejudice and zombies na publicatie in 2009 meteen een enorm succes. Dit valt onder meer te wijten aan de succesvolle transformatie die Seth Grahame-Smith tegenover de originele Pride and Prejudice doorvoert. Hierin wordt de wereld van het 19de-eeuwse Engeland van Jane Austen, met zijn goed gemanierde aristocratische personages, omgevormd tot één van zombies en bloedbaden. De roman wordt zo interessant door er een eerder ‘moderne’ horrordimensie aan toe te voegen. Het boek is zelfs zo populair dat het verfilmd werd tot serie. Seth Grahame-Smith is ook zeker niet de enige die erin slaagde een succesvolle horror spin-off te maken van Jane Austen, zo bestaan er vampierversies van Pride en Prejudice met boeken zoals Jane and the Damned (Janet Mullany, 2011) en Jane Bites Back (Michael Thomas Ford, 2010).

Maar ook hier rijst -net zoals bij Fifty Shades of Grey- de vraag van plagiaat. Naast de toegevoegde zombiedimensie, worden veel van de oorspronkelijke verhaallijnen en scenes overgenomen. Hoewel er geen auteursrecht meer heerst op Jane Austen’s Pride and Prejudice is het overnemen van andermans intellectueel eigendom en het voorstellen als jouw intellectueel eigendom nog plagiaat. Toch is dit geval van fanfiction anders dan dat van Fifty Shades of Grey. Alleen al door de titel van Seth Grahame-Smith’s roman wordt duidelijk dat het om een parodie van het bekende boek van Jane Austen gaat. Jane Austen’s naam wordt ook in de meeste gevallen op de cover van het boek vermeldt. Dit is niet het geval bij Fifty Shades of Grey. Hoewel de meeste auteurs fanfiction tolereren, alsook het geval is bij Fifty Shades of Grey, bemoeilijkt het fenomeen wel het onderscheid tussen inspiratie en plagiaat.

Bibliografie

Bronnen

Grahame-Smith, Seth. Pride and Prejudice and Zombies. […]

Austen, Jane. Pride and Prejudice. London: Cassel, 1908.

Literatuur

Wells, Juliette, Everybody’s Jane: Austen In the Popular Imagination. London: Bloomsbury, 2013.

Geloof het of niet, maar Fifty Shades of Grey begon ooit als fanfiction van Twilight.  In dit fictiegenre lenen fans van een boek, film, serie… elementen uit het oorspronkelijke verhaal om er een eigen, nieuw verhaal van te maken. Deze verhalen worden veelal gratis verspreid op het internet. In Fifty Shades of Grey hadden de hoofdpersonages dezelfde namen als die van de Twilight-reeks. Naarmate de populariteit van het verhaal groeide, voerde E.L. James een aantal veranderingen door om wat verder van haar bron af te wijken. Toch zijn er nog overeenkomsten te bespeuren in de verhaallijn: liefdespaar Bella en Edward zijn nu Ana en Christian. Door zijn liefde voor zijn vrouwelijke tegenspeelster, leert het mannelijke personage zijn asociale impulsen in toom te houden. Waar Twilight bouwt op de gevaren van vampirisme, bouwt Fifty Shades op de risico’s van BDSM. Als beloning voor haar invloed, deelt het mannelijke personage zijn macht en rijkdom met de vrouw.

Stephenie Meyer, de auteur van Twilight, ondernam nooit gerechtelijke actie tegen E.L. James. Toch is dit een moeilijke kwestie: als Fifty Shades of Grey oorspronkelijk werd geschreven als fanfiction van Twilight, is er dan sprake van ‘inspiratie’ of ‘plagiaat’?

De sterke toename van dergelijke fanfiction-verhalen zal de plagiaatkwestie in de toekomst alleen maar moeilijker maken. Waar ligt de grens? Hoe vinden we hier een evenwicht dat de creativiteit niet al te veel inperkt?

Bibliografie

Bronnen

James, E.L. Fifty Shades of Grey. Arrow: Londen, 2015.

Meyer, Stephenie. Twilight. Atom: Londen, 2014.

Literatuur

Mulligan, Christina. “The most scandalous part of ‘Fifty Shades of Grey’ isn’t the sex and bondage. The work is a copyright mess. But it shouldn’t be.” The Washington Post. 11.02.2015. Https://www.washingtonpost.com/posteverything/wp/2015/02/11/the-most-scandalous-part-of-fifty-shades-of-grey-isnt-the-sex-and-bondage/?utm_term=.df5c520c336c.

Crawford, Joseph. The Twilight of the Gothic?: Vampire Fiction and the Rise of the Paranormal Romance. Cardiff: University of Wales Press, 2014.

Ook de enige Belgische Nobelprijswinnaar voor Literatuur wordt verdacht van plagiaat. Zo zouden er opvallende gelijkenissen zijn tussen Maurice Maeterlincks La vie des termites en Die siel van die mier van de Zuid-Afrikaan Eugène Marais.

In zijn boek De plaag : het stille knagen van schrijvers, termieten en Zuid-Afrika gaat David Van Reybrouck op zoek naar de achtergrond van dit vermeend plagiaat. Hij besluit dat Maeterlinck inderdaad plagiaat heeft gepleegd. Het gaat niet om letterlijk overgenomen stukken tekst, maar er vallen wel veel overeenkomsten op te merken tussen Maeterlincks sluitstuk en dat van Marais.

Bibliografie

Bronnen

Maeterlinck, Maurice. La Vie Des Termites. Paris: Bibliothèque Charpentier, 1927.

Marais, Eugène Nielen. Die Siel Van Die Mier. Pretoria: Van Schaik, 1948.

Literatuur

Hellemans, Frank. “5 gevallen van (vermeend) plagiaat in de literatuur.” Knack. Geraadpleegd 01.08.2017. Http://www.knack.be/nieuws/boeken/5-gevallen-van-vermeend-plagiaat-in-de-literatuur/article-normal-527311.html.

Van Reybrouck, David. De Plaag: Het Stille Knagen Van Schrijvers, Termieten En Zuid-Afrika. 2e dr. Amsterdam: Meulenhoff, 2002.

Schrijver A. F. Th. Van der Heijden verwerkt vaak echte, waargebeurde verhalen in zijn boeken. Hiervoor werd hij verschillende malen aangeklaagd. Een eerste aanklacht was een plagiaatklacht van journaliste Toni Boumans. In haar boek De zaak Annie E. beschrijft Boumans hoe Annie E. beschuldigd werd van de moord op haar ouders. In Van der Heijdens boek Hof van barmhartigheid kwam deze dubbelmoord op gelijkaardige wijze aan bod. Boumans legde nooit een officiële klacht neer. Van der Heijden was er namelijk in geslaagd het onderwerp op een zeer creatieve manier te verwerken waardoor een officiële aanklacht voor plagiaat zeer moeilijk was.

Ook de Nederlandse zanger Peter Koelewijn had problemen met de manier waarop Van der Heijden waargebeurde verhalen verwerkte. Koelewijn herkende namelijk zijn moeder in een personage dat Van der Heijden beschreef als de ‘helleveeg’ en tekende protest aan.

Bibliografie

Bronnen

Van der Heijden, A. F. Th., Het Hof Van Barmhartigheid. Amsterdam: Querido, 1996.

Literatuur

Hellemans, Frank. “5 gevallen van (vermeend) plagiaat in de literatuur.” Knack. Geraadpleegd 01.08.2017. Http://www.knack.be/nieuws/boeken/5-gevallen-van-vermeend-plagiaat-in-de-literatuur/article-normal-527311.html.

Beekman, Klaus. “Het Hof van Barmhartigheid en De zaak Annie E.” In Literatuur 13 (1996): 337-41.

Hugo Claus debuteerde op 21-jarige leeftijd met de roman De Metsiers (1950). De roman werd een groots succes en was voer voor heel wat recensies en commentaren. In deze recensies dook ook voor het eerst de vergelijking met William Faulkner’s The Sound and the Fury op. Claus gaf toe dat hij inspiratie uit Faulkner’s roman had geput: op vraag van zijn uitgeverij had hij namelijk iets ‘Amerikaans’ neergeschreven. Hoewel het woord plagiaat nooit officieel is uitgesproken, zijn de overeenkomsten tussen Claus De Metsiers en Faulkner’s The Sound and the Fury wel opmerkelijk. Zelf noemde Claus zijn boek in 1993 in een interview in Humo “een bijna-pastiche op een Amerikaans model.”

Bibliografie

Bronnen

Claus, Hugo. De Metsiers. Brussel: Manteau, 1950.

Faulkner, William. The Sound and the Fury; As I Lay Dying. New York (N.Y.): Random House, 1946.

Literatuur

Janssens, Marcel. “Plagiaat, ‘plagiaat’, of (plagiaat)?” In Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde (1997): 177-93.

Janssens, Marcel. “Hugo Claus en William Faulkner. Een beknopte receptiegeschiedenis.” In Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde (1997): 155-64.

Hellemans, Frank. “5 gevallen van (vermeend) plagiaat in de literatuur.” Knack. Geraadpleegd 01.08.2017. Http://www.knack.be/nieuws/boeken/5-gevallen-van-vermeend-plagiaat-in-de-literatuur/article-normal-527311.html.