Net zoals Kamango: een overwinning op Satan is La Politesse een missionarisboekje. Waar het eerste werk een waarschuwend verhaal is, werkt La Politesse vormend. De zwarte krijgt tekst en uitleg over hoe een beschaafde man zich dient te gedragen. Deze regels en voorschriften worden neerbuigend verwoord. Hoofdstuk 1 vangt alvast aan met “Théodore est un homme poli… Il est propre!”
Bibliografie
Bronnen
Mukweti, Nicolas. La Politesse. Leverville: Bibliothèque de l’étoile, n.d.
Literatuur
Duijix, Toin en Joke Linders. De Goede Kameraad. Honderd jaar kinderboeken. Houten: Van Holkema en Warendorf, 1991.
Kamango: een overwinning op Satan is een van de vele missionarisboekjes die in de loop van de 19de en 20ste eeuw verschenen. De boekjes bevatten vaak verhalen over hoe de missionaris de zwarte probeert te civiliseren door de Westerse ‘juiste’ waarden aan te leren. De zwarte personages worden negatief afgeschilderd: ze zijn dom, onwillig, oneerlijk of goedgelovig. Negatieve karaktertrekken worden aan exotische figuren toegewezen, zoals domheid of oneerlijkheid, terwijl aan de blanke positieve karaktertrekken toegeschreven worden en hij de taak krijgt om deze aan de zwarte te leren. In dit werk verkiest tovenaar Kamango zijn eigen geneesmiddelen boven die van de missionaris. Na een machtsstrijd zwicht Kamango uiteindelijk en geeft hij zich over aan zijn blanke ‘redder’.
Literatuur
Bronnen
D’Hossche, Z.E.P. Kamango: Een Overwinning Op Satan. Brussel: Uitgaven der priesters van het H.Hart, .d.
Literatuur
Duijix, Toin en Joke Linders. De Goede Kameraad. Honderd jaar kinderboeken. Houten: Van Holkema en Warendorf, 1991.
De titel maar ook de inhoud van het boekje Negerliederen toont aan waarom dit stout boek onder het thema kolonialisme wordt geplaatst. Vanuit een hedendaags standpunt enorm racistisch, maar destijds niet meer dan normaal. Onder meer het lied “De neger deed het…” op pagina 8 en 9 toont dit heel goed aan, waarbij de zwarte natuurlijk alles fout had gedaan. Net zoals bij de missionaris- of andere boekjes uit dit tijdperk worden negatieve karaktertrekken aan exotische figuren toegewezen, in dit geval stelen of andere criminele feiten, terwijl de blanke positieve kenmerken meekrijgt. De blanke krijgt dan ook de taak zijn waarden aan de zwarte te leren, en als het ware te ‘heropvoeden’.
Bibliografie
Bronnen
Beversluis, Martien, en Melle Johannes Oldeboerrigter. Neger-Liederen.Hilversum: Solidariteit, 1934.
Literatuur
Duijix, Toin en Joke Linders. De Goede Kameraad. Honderd jaar kinderboeken. Houten: Van Holkema en Warendorf, 1991.
Emiel van Hemeldoncks Olifanten hebben Voorrang is een typisch voorbeeld van een Vlaamse Congo- roman. Als Vlaamse romanschrijver, vooral bekend van zijn roman De cleyne keyser uit 1943, waagde Van Hemeldonck zich ook aan reisverhalen.
Congo wordt in reisromans veelal afgeschilderd als het donkere niemandsland dat wacht op verovering. Er ligt een sterke nadruk op het ‘anders zijn’ van de Afrikanen: ze leven onhygiënisch en chaotisch. De Afrikanen en hun exotische omgeving fungeren slechts als decor voor het verhaal. Centraal staat het blanke hoofdpersonage dat zich volledig ontplooit tegen deze exotische achtergrond. De blanke krijgt de rol van de ‘ordescheppende’: hij moet Afrika civiliseren met Westerse waarden en normen. Ook de cover en de titel van het boek tonen deze houding. Pas na de Tweede Wereldoorlog vond er een geleidelijke verandering plaats in de mentaliteit van het moederland België tegenover zijn kolonie Congo.
Bibliografie
Bronnen
Van Hemeldonck, Emiel. Olifanten Hebben Voorrang: Reportage Van Een Reis Door Kongo. Tielt: Lannoo, 1954.
Literatuur
De Ceulaer, J. “Hemeldonck, Emiel van.” In Schrijvers en dichters (dbnl biografieënproject I). Http://www.dbnl.org/tekst/bork001schr01_01/bork001schr01_01_0463.php.
Rogers, Koen en Patrick Wymeersch. “Gerard Walschap en de Vlaamse koloniale roman.” In Literatuur 3 (1986): 136-43.
Wanneer het om censuur bij boeken gaat, gaat het niet alleen om inhoudelijke censuur. Ook (zelf)censuur van de cover van een boek is mogelijk. De 32ste Bruid is hier een mooi voorbeeld van. In 1953 verschenen twee edities. De eerste toont een zwarte vrouw met ontblote borsten, op de omslag van de de tweede editie zijn deborsten bedekt. De cover van De 32ste Bruid uit 1974 geeft geen foto meer weer, maar wel een afbeelding van een zwarte vrouw waar opnieuw de borsten bedekt zijn.
Bibliografie
Bronnen
Elsing, Johan Mark. De 32ste Bruid: Roman Uit Centraal Afrika. Antwerpen: Vink, 1953.
Elsing, Johan Mark, en Paul Hardy. De 32ste Bruid: Roman Uit Centraal Afrika. Brussel: Reinaert, 1974.
Ook de evolutie van de strips van Oki en Doki tonen duidelijk een mentaliteitswijziging. Zestig jaar geleden verscheen het kinderboek Oki en Doki bij de nikkers (1957) van de Nederlandse leraar Henri Arnoldus. De ‘nikkers’ worden in de strip als dom en als kannibalen voorgesteld. De cover van de eerste uitgave spreekt boekdelen. In de jaren 1950 keek echter niemand op van dergelijke kinderboekjes, ze werden als ‘normaal’ ervaren.
In het begin van de jaren 1970 deed er zich een eerste mentaliteitswijziging voor. Er verschenen publicaties over racisme in kinder- en schoolboeken en men besliste dat de term ‘nikker’ niet meer door de beugel kon. Vervolgens kreeg de strip een nieuwe titel mee: van Oki en Doki bij de nikkers (1957) naar Oki en Doki bij de negers (1971). De racistische cover bleef behouden. Hiermee was het probleem natuurlijk niet opgelost.
Net zoals het woord ‘nikker’ heeft ook ‘neger’ een negatieve geladenheid. Een tweede titelwijziging werd doorgevoerd in 1982. De strip werd nu getransformeerd naar Oki en Doki op een eiland. De cover met de ‘mensetende nikkers’ werd vervangen door een meer neutrale afbeelding.
Bibliografie
Bronnen
Arnoldus, Henri en Carol Voges. Oki en Doki bij de nikkers. Appeldoorn: Eekhoorn, 1957.
Arnoldus, Henri en Carol Voges. Oki en Doki bij de negers. Appeldoorn: Eekhoorn, 1971.
Arnoldus, Henri en Carol Voges. Oki en Doki op een eiland. Amersfoort: De Eekhoorn, 1982.
Literatuur
Visser, Yuri. “Oki en Doki bij de nikkers. Dingen veranderen, alleen duurt het soms wel even…” Historiek. Geraadpleegd 11.09.2017. Https://historiek.net/oki-en-doki-bij-de-nikkers/65548/.
Özdil, Zihni. Nederland mijn vaderland. Amsterdam: De Bezige Bij, 2015.